Ở bài viết trước chúng tôi đã giới thiệu cho các bạn hiểu cơ bản về sơ đồ khối và nguyên lí hoạt động của nguồn xung . Hiểu vấn đề cơ bản thôi thì chưa đủ để có thể sửa chữa nguồn xung một cách chuyên nghiệp mà còn yêu cầu kinh nghiệm thực tế rất là nhiều. Để giúp các bạn có thể có một cách nhìn tổng quan hơn về sửa chữa nguồn xung thì hôm nay chúng tôi sẽ giới thiệu cho các bạn các linh kiện hay hỏng thường gặp trong nguồn xung và những nguyên nhân gây ra sự cố hỏng hóc đó .
Ở bài viết : “” Tìm hiểu cơ bản về nguồn xung”” ở phần trước tôi đã trình bày những linh kiện thường có ở nguồn xung dựa vào những hình ảnh thực tế trong các thiết bị mà tôi đã sửa chữa được . Các linh kiện đó có quan hệ mật thiết với nhau nên trong nhiều trường hợp những linh kiện này hỏng lại kéo theo những linh kiện khác hỏng theo dẫn đến việc sửa chữa trở nên khó khăn hơn . Để giúp những người mới học điện tử có thể hiểu một cách rõ nhất về nguồn xung thì tôi xin liệt kê ra những linh kiện hay hỏng nhất trong nguồn xung :
1) Cầu chì.
Cầu chì có nhiệm vụ bảo vệ quá dòng khi những phần đằng sau nó bị chập . Nguyên nhân chủ yếu là do chập Mosfet , cầu diode dẫn đến bị nổ cầu chì . Khi mở một thiết bị nào ra mà thấy cầu chì nổ thì các bạn không được thay cầu chì vào vội mà phải kiểm tra đằng sau nó xem có thành phần nào bị chập không . Khi đã phát hiện và thay thế những linh kiện bị chập thì khi đó chúng ta chỉ việc thay cầu chì tương đương là được . Trong thực tế có trường hợp cầu chì nổ nhưng phần từ đằng sau không hề chậm chạp và khi thay vào thì nó lại chạy bình thường thì nguyên nhân ở đây là do tuổi thọ của cầu chì nhưng trường hợp này rất hiếm và ít gặp trong thực tế .
2) Tự bảo vệ quá áp.
Chức năng chính là bảo vệ thiết bị điện trong trường hợp điện áp vào quá cao . Bình thường ở trạng thái điện áp vào nhỏ hơn điện áp danh định quy ước của varistor thì nó có tổng trở vô cùng lớn hàng mega ôm , nhưng khi điện áp vào lớn hơn thì nó sẽ ngắn mạnh lại và khi đó cầu chì sẽ nổ để bảo vệ mạch điện . Trong thực tế khi sửa các thiết bị nội địa như nồi cơm cao tần , bếp từ ,… thì các bạn sẽ gặp liên tục tình trạng nổ con này khi những người dân vô tình cắm vào điện lưới 220VAC . Khi đó các bạn chỉ cần thay thế nó và cầu chì thì mạch sẽ hoạt động lại bình thường .
3) Diode chỉnh lưu
Trong thực tế thì nhà thiết kế thường sử dụng cầu diode ( có thể mắc đơn lẻ hoặc được đóng gói trong hẳn một linh hiện 4 chân )để làm nhiệm vụ biến đổi điện xoay chiều thành điện áp một chiều để tăng hiệu suất cho mạch nguồn . Nếu cầu diode này chết ở dạng chập thì nó là nguyên nhân gây đến nổ cầu chì , nếu chết ở dạng đứt thì nó sẽ có biểu hiện là không lên nguồn và cầu chì không đứt . Việc xác định nó chết đứt hay chết chập thì đòi hỏi các bạn phải có kĩ năng về kiểm tra linh kiện bán dẫn nhưng trong quá trình sửa chữa thì tôi thấy hầu hết cầu diode này chết ở dạng chập còn dạng đứt rất là hiếm .
4) Phần tử công suất ( Mosfer hoặc BJT)
Nguyên nhân dẫn đến Mosfet chết có rất nhiều nguyên nhân như : Quá dòng , quá áp , mạch dập xung ,… các vấn đề đó đều làm mosfet có thể chết .Mosfet thường chết ở 2 loại là chết chập và chết đứt .Nếu chết chập thì các bạn sẽ thấy cầu chì sẽ bị đứt còn chết đứt thì sẽ có biểu hiện là cầu chì không chết nhưng mất điện áp ra bên thứ cấp .
5) Ic dao động
Có rất nhiều loại ic dao động trên thị trường hiện này , nhiệm vu của nó là tạo dao động kích vào chân G của Mosfet để điều khiển biến áp xung tạo điện áp ra bên thứ cấp . Trong thực tế thì có loại ic dao động tích hợp luôn cả Mosfet bên trong được gọi là ic nguồn nên nhiều lúc các bạn sẽ không thấy Mosfet trên bo mạch . Trong quá trình sửa chữa điện tử thì chúng tôi thấy ic dao động này thường chết ở dạng chập dẫn đến cầu chì bị nổ , còn chết ở dạng đứt thì các bạn nên thay thử cho đỡ mất thời gian vì thực tế đo ic dao động chết ở dạng đứt rất khó đối với các bạn thợ là không cần thiết.
6) Diode đầu ra bên thứ cấp.
Nhiệm vụ của những diode này là nắn điện thành một chiều và được lọc phẳng bên thứ cấp để cấp ra cho tải hoạt động . Trong trường hợp diode này đứt hoặc chập thì nó sẽ dẫn đến nguyên nhân là nguồn ra bị mất .Khi đó các bạn phải kiểm tra và thay thế chúng thì mạch sẽ hoạt động trở lại .
7 ) Mạch phản hồi
Mạch này gồm ic quang và ic TL431 ( trong nhiều mạch điện lại sử dụng diode zenner) nhiệm vụ của chúng là giám sát điện áp ra bên thứ cấp để phản hồi về ic dao động . Trong trường hợp mạch này có vấn đề thì sẽ dẫn đến hiện tượng như nguồn ra thấp , nguồn ra cao , nguồn chập chờn dao động và nặng hơn thậm chí dẫn đến mất nguồn . Về cách kiểm tra những ic này thì chúng tôi đã giới thiệu rất kĩ trong bộ “”Trở thành chuyên gia về kiểm tra linh kiện “”, tôi sẽ không nói ở đây nữa vì trình bày sẽ rất dài dòng và mất thời gian .
